Nee, een thuisbatterij is geen verduurzamingsmaatregel of verdienmodel

Enkele maanden geleden ontving ik een folder van Zonneplan voor de aanschaf van een thuisbatterij. De folder beloofde een geweldige terugverdientijd, maar de communicatie bleek bijzonder suggestief en misleidend.

Allereerst is er geen samenwerking met de gemeente, zoals in de folder gesuggereerd wordt. Sterker nog, steeds meer gemeenten nemen actief afstand van dergelijke communicatie. Ten tweede ontbreekt er een duurzaam verdienmodel. Thuisbatterijen zijn niet ontworpen om het elektriciteitsnet te ontlasten of om je eigen energieverbruik te optimaliseren. In werkelijkheid handelen deze batterijen op de onbalansmarkt, een markt die per definitie onvoorspelbaar is en door deze batterijen nog instabieler kan worden.

De Elektriciteitsmarkt: Een complex systeem

Om het probleem beter te begrijpen, kun je de situatie vergelijken met een rivierdelta. Net als bij rivieren die naar het laagste punt stromen, stroomt elektriciteit naar de gebruikers. Deze stroom kan echter niet zomaar stoppen; een continue toevoer is noodzakelijk om lokale overstromingen of droogtes te voorkomen.

In dit systeem functioneren verschillende mechanismen om de balans te bewaren:

• Stuwen (Op- en afregelsystemen): Deze systemen verhogen tijdelijk de stroom, vergelijkbaar met het verhogen van de waterstand in een rivier.
• Gemalen (Grootverbruikers): Gemalen kunnen grote hoeveelheden water snel verplaatsen, zoals kassen of industriële boilers die snel veel elektriciteit kunnen afnemen.
• Opslagbekkens (Batterijen): Batterijen kunnen snel elektriciteit opslaan of leveren, vergelijkbaar met een opslagbekken in een rivierdelta.

De Rol van de Markten: Day-Ahead en Onbalansmarkt

Er zijn verschillende markten die ervoor zorgen dat de balans wordt bewaard, waarvan de Day-Ahead- en onbalansmarkt het belangrijkst zijn. De Day-Ahead-markt is tegenwoordig grotendeels gebaseerd op weersverwachtingen. Bij veel zon en wind zijn de prijzen overdag laag, maar zodra de zon zakt, moeten dure systemen snel bijspringen. Dit is geen onbalans, omdat het vooraf te verwachten was.

Onbalans ontstaat wanneer de omstandigheden anders zijn dan verwacht, bijvoorbeeld door onverwachte buien of plotselinge windafnames. In dergelijke situaties is er noodvermogen nodig. De glastuinbouw in het Westland speelt hier bijvoorbeeld een rol, omdat warmte-krachtkoppelingen snel kunnen opschakelen of omdat lampen in kassen snel aangezet kunnen worden om elektriciteit te verbruiken.

Regeltoestand 2

Met de introductie van tienduizenden thuisbatterijen zal de impact op de markt aanzienlijk zijn. Zo’n 200 systemen leveren al 1 MW aan vermogen, en 200.000 systemen zouden samen goed zijn voor 1 GW, wat tussen de 5 en 10% van de totale vraag zou kunnen dekken.

Maar het is belangrijk om te begrijpen dat TenneT, de beheerder van het landelijke hoogspanningsnet, te maken heeft met een zogenaamde "regeltoestand 2". Dit is een situatie waarbij in een tijdsblok van 15 minuten zowel moet worden opgeregeld als afgeregeld, waarbij elke onbalans ongewenst is. Het is rekenkundig onmogelijk om in deze toestand geld te verdienen. Deze regeltoestand 2 komt steeds vaker voor en zal waarschijnlijk nog vaker optreden naarmate meer thuisbatterijen op de markt worden toegepast.

Congestie op het net

Het grootste probleem van thuisbatterijen is echter dat ze de congestie op het net niet verlichten, en deze mogelijk zelfs verergeren. Congestie is een lokaal probleem, terwijl onbalans een marktbreed fenomeen is. Stel je voor dat er veel wind is rondom het IJsselmeer, waardoor de productie onverwacht toeneemt en de onbalansprijs negatief wordt. Batterijen in andere delen van het land, zoals Kerkrade, profiteren hiervan, maar de elektriciteit moet nog steeds worden getransporteerd naar die locaties. Dit transport lost de congestie echter niet op. Het is vergelijkbaar met gratis aardbeien in Zeewolde; ze moeten nog steeds naar Kerkrade worden vervoerd, en dat transport is niet gratis.